Wie gaat graven in de
geschiedenis van de bagpipes of doedelzakken komt uiteindelijk terecht in het
Egypte van de farao’s. Op reliëfs uit 2400 v. Chr. Zijn deze oer-bagpipes,
bestaande uit twee rietpijpen met elk een riet te zien. In Egypte en Irak
worden het instrument zelfs nog gebruikt.
De constructie met twee pijpen maakt het mogelijk om door het variëren van de
lengte verschillend gestemde pijpen in één instrument te gebruiken.
De zak waar lucht in zit
wordt onder de arm gehouden en ineen gedrukt, waardoor een toon in de drie
bourdon-pijpen kan ontstaan. Op één pijp (de chanter) speelt men de melodie,
terwijl de drie andere pijpen (bas-bourdon en de tenor-bourdons) voortdurend
dezelfde toon voortbrengen. Op de chanter zijn gaten aangebracht die met de
vingers kunnen worden afgesloten zodat er een melodie mee gespeeld kan worden.
Dan is er nog een mondpijp die gebruikt wordt om lucht in de zak te blazen (ook
zijn er doedelzakken waarmee men via een blaasbalg lucht in de zak blaast).
Omdat de rietbladen (in elke bourdon-pijp zit een rietblad) het geluid
produceren met de lucht uit de zak, en niet direct uit de mond, kan de speler
ademhalen onder het spelen en op die manier een ononderbroken geluid
voortbrengen.
Een kenmerk van de doedelzak is dat de
toonproductie niet (of maar met grote moeite) stopgezet kan worden. Bij de uillean pipes
die zittend gespeeld worden, kan men alle vingergaten afdekken en de pijp op de
knie stoppen, maar dit kan zeker niet bij iedere toon. Articulatie bij alle
doedelzakken moet daarom met de vingers geschieden door middel van snelle voorslagen. Hierbij wordt
de illusie van een onderbreking van de toon opgewekt door snel een vinger boven
de actieve vinger even op te lichten of een vinger eronder even aan te tippen
De Schotse regimenten van het British Empire gebruikten sinds de 17e eeuw in de
militaire muziek hun eigen doedelzak (die daarom ook "warpipes"
genoemd werd). Het is een bijzonder luid instrument dat bedoeld is voor het
slagveld, met een beperkte toonomvang van 1 octaaf.
Nog veel meer informatie
over doedelzakken is de vinden op internet, Wikepedia heeft veel informatie.
Marjan de Vries –Rubingh.